Rối loạn tiền đình là một trong những chứng bệnh của hệ thần kinh. Nhưng nguyên nhân lại có thể xuất phát từ các hệ chức năng khác của cơ thể. Do đó việc khám bệnh và điều trị đôi khi cần kết hợp các khoa khác nhau. Việc điều trị cần thời gian dài và sự kiên nhẫn của người bệnh. Do đó người mắc bệnh sẽ tốn khá nhiều thời gian cho việc điều trị bệnh. Cho nên để tránh cho khả năng này xảy ra thì việc áp dụng các phương pháp phòng tránh là điều nhất thiết phải thực hiện. Tuy rằng đa số người bệnh có độ tuổi khá cao. Nhưng hiện nay nhóm tuổi đang dần trẻ hóa. Số lượng người trẻ mắc bệnh ngày càng nhiều.
Mục lục
Tìm hiểu về hệ thống tiền đình
Trước khi đi vào phân tích các dấu hiệu của bệnh. Chúng ta cần tìm hiểu sơ về cấu tạo giải phẫu cơ quan tiền đình (gồm có 2 thành phần chính):
Phần nhân tiền đình
Các bộ phận nhận cảm của tiền đình ngoại biên nằm ở mê đạo màng, nhân tế bào ở hạch tiền đình, nhánh tiền đình của dây tiền đình ốc tai (dây thần kinh số VIII) đi đến nhân tiền đình nằm giữa cầu não và hành não.
Bộ phận đường dẫn truyền
Thân tế bào của khoảng 19.000 neuron tiền đình ngoại biên. Xuất phát từ mào và vết mỗi bên tập trung ở hạch tiền đình. Và chấm dứt ở nhân tiền đình (ranh giới hành-cầu não) và thùy nhung nút của tiểu não. Các neuron tiền đình trung ương (từ nhân tiền đình) đi xuống tủy sống theo bó tiền đình sống. Và đi lên thân não theo bó dọc giữa đến các nhân dây thần kinh sọ điều khiển cử động mắt.
Tuyến tiền đình có nhiệm vụ quan trọng là giữ thăng bằng cho cơ thể. Khi chúng ta di chuyển, cúi, xoay người… Hệ thống tiền đình cũng sẽ nghiêng lắc theo các động tác này. Và giúp điều chỉnh thăng bằng cho cơ thể, điệu bộ và sự phối hợp của các bộ phận như cử động mắt, đầu và thân mình…
Hiểu về rối loạn tiền đình
Rối loạn tiền đình (tiếng Anh là Vestibular Disorders) là những rối loạn có liên quan đến thăng bằng. Xuất phát từ dây thần kinh số 8. Nếu bộ phận này bị tổn thương sẽ khiến thông tin dẫn truyền bị sai lệch. Và cơ thể bị mất thăng bằng, hoa mắt, chóng mặt, ù tai…
Dây thần kinh số 8 là thần kinh cảm giác. Bao gồm hai phần, mỗi phần đảm nhận chức năng giác quan riêng:
- Thần kinh ốc tai: chức năng cảm giác thính giác
- Thần kinh tiền đình: chức năng cảm giác thăng bằng
Dây thần kinh số 8 xuất phát từ cầu não. Đi vào xương đá qua lỗ ống tai trong. Là đường truyền dẫn thông tin điều khiển hệ thống tiền đình giữ thăng bằng cho cơ thể.
Nhiều người cho rằng rối loạn tiền đình là bệnh lý thường gặp ở người có tuổi nên không đáng lo ngại. Tuy nhiên trên thực tế, ngày càng có nhiều người trẻ cũng gặp phải những biến chứng nghiêm trọng. Khi bệnh rối loạn chức năng tiền đình bất ngờ “hỏi thăm”. Gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe cũng như cuộc sống.
Hội chứng tiền đình được phân loại như thế nào?
Bệnh gồm 2 dạng với các biểu hiện đặc trưng khác nhau:
Loại rối loạn tiền đình ngoại biên
Chiếm tới 90 – 95% bệnh nhân. Rối loạn tiền đình ngoại biên có biểu hiện đặc trưng là các cơn chóng mặt thoáng qua. Chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn. Chúng xuất hiện khi thay đổi tư thế như lắc đầu, từ tư thế nằm chuyển sang ngồi. Bên cạnh đó, còn có thể xuất hiện tình trạng chóng mặt thật nặng và kéo dài. Người bệnh không thể đi đứng được và thay đổi từ nằm sang ngồi được.
Đặc biệt cơn chóng mặt thường kèm theo nôn ói rất nhiều và nôn kéo dài, ù tai, giảm thính lực, nặng đầu, khó tập trung… Tình trạng này hay xảy ra ở những người làm việc văn phòng. Ngồi lâu trong phòng lạnh và tiếp xúc thường xuyên với máy tính sẽ khiến vùng cột sống cổ dễ bị nhiễm lạnh. Lâu ngày làm co thắt động mạch cột sống thân nền.
Loại rối loạn tiền đình trung ương
Rối loạn chức năng tiền đình trung ương rất thường gặp với những biểu hiện của tình trạng thiểu năng tuần hoàn não. Người bệnh đi đứng khó khăn. Khi thay đổi tư thế bị choáng váng, chóng mặt, thỉnh thoảng kèm theo nôn ói. Tình trạng này là do có sự tổn thương nhân tiền đình. Tổn thương đường liên hệ của các nhân dây tiền đình ở thân não, tiểu não. Mà nguyên nhân có thể là do động mạch mang máu đến nuôi não bộ bị thiểu năng bởi tình trạng xơ mỡ động mạch…
Các triệu chứng bệnh ở giai đoạn đầu thường nhẹ. Như mất ngủ, người mệt mỏi nên bệnh nhân thường không chú ý. Tuy nhiên, thời gian sau khi bệnh tiến triển nặng hơn. Người bị bệnh sẽ thấy đi đứng không vững, choáng váng khi thay đổi tư thế, ngồi dậy khó khăn, nhất là vào buổi đêm về sáng…
Kết quả thăm dò cho thấy:
- 80% người bệnh có tâm lý chủ quan. Coi nhẹ bệnh khi thấy xuất hiện một số triệu chứng nghi ngờ bị tiền đình, không đi khám và điều trị ngay
- 77% người được hỏi cho biết không hiểu rõ về bệnh. Thường nhầm lẫn với chứng bệnh thiểu năng tuần hoàn não
- 58% người bệnh tự chẩn đoán bệnh cho mình, hoặc nghe người khác chẩn đoán theo kinh nghiệm. Chứ không đến bệnh viện để được khám và kiểm tra cận lâm sàng
- Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng về việc hiểu và nắm rõ các dấu hiệu của bệnh để kịp thời thăm khám và điều trị
Nguyên nhân của chứng rối loạn tiền đình
Rối loạn cơ quan tiền đình ngoại biên do các nguyên nhân: viêm thần kinh tiền đình do siêu vi gây ra, viêm tiền đình, bệnh meniere, viêm mê nhĩ, rò ngoại dịch, u dây thần kinh 8, dị vật ống tai ngoài, viêm tai giữa cấp.
Nguyên nhân gây ra hội chứng tiền đình trung ương thường gặp nhất là migraine, nhiễm trùng não, suy động mạch cột sống thân nền, xuất huyết não, nhồi máu não, chấn thương, u não, xơ cứng rải rác.
Những đối tượng có nguy cơ bị rối loạn tiền đình
Thông thường, đây là bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi. Tuy nhiên, bệnh ngày càng trẻ hóa. Có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến hơn ở người trưởng thành. Nếu không điều trị sớm. Bệnh có thể gây ra những biến chứng ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe và cuộc sống của người bệnh.
Những đối tượng dễ mắc bệnh bao gồm:
Nhóm những người cao tuổi
Như chúng ta thường biết, người cao tuổi bị đau tiền đình chiếm tỷ lệ khá cao. Do con người đến độ tuổi bắt đầu bị lão hóa cơ thể, một số cơ quan bị suy giảm chức năng. Một nghiên cứu gần đây về dịch tễ học ở Mỹ ước tính. 35% người từ 40 tuổi trở lên đã trải qua một số cơn rối loạn đau tiền đình.
Những người từ 65 tuổi trở lên thường bị chóng mặt. Trong đó chóng mặt do rối loạn ở hệ thống tiền đình chiếm khoảng 50%. Khoảng gần 8 triệu người Mỹ trưởng thành mắc bệnh mãn tính. Nguy hiểm hơn khi từ những năm 70 trở lại đây. Hơn một ½ số ca tử vong do tai nạn ở người già là do các vấn đề liên quan đến, ngã do chóng mặt và mất cân bằng cân bằng. Ở Việt Nam thực trạng này cũng diễn ra tương tự. Số người mắc hội chứng ngày càng gia tăng và trẻ hóa.
Nhóm người làm việc trong môi trường căng thẳng
Môi trường làm việc áp lực cao, thường xuyên căng thẳng hoặc thói quen sinh hoạt không khoa học cũng tiềm ẩn nguy cơ cao. Stress khiến cơ thể sản sinh một lượng lớn Hormone Cortisol. Gây ra một loạt các bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, tim mạch,… Gây tổn thương hệ thống thần kinh. Trong đó có dây thần kinh số 8 khiến hệ thống tiền đình nhận được thông tin không chính xác và hoạt động không đúng yêu cầu. Dẫn đến rối loạn. Do đó tỷ lệ mắc bệnh ở dân văn phòng, người lao động trí óc… ngày càng gia tăng.
Nhóm phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai thường bị ốm nghén dẫn đến chán ăn. Đặc biệt trong 3 tháng đầu, cơ thể không được cung cấp đủ dinh dưỡng. Gây thiếu máu lên não khiến thai phụ chóng mặt, choáng váng. Đồng thời yếu tố tâm sinh lý thay đổi, lo lắng, mệt mỏi cũng ảnh hưởng không nhỏ đến bộ phận tiền đình. Dễ dẫn tới hội chứng rối loạn tiền đình khi đang mang thai. Việc điều trị khi đang mang thai bắt buộc phải theo chỉ định của bác sĩ. Để tránh tác dụng phụ hoặc biến chứng nguy hiểm.
Phương pháp chẩn đoán hội chứng rối loạn tiền đình
Phương pháp lâm sàng
Tình trạng bệnh có thể được chẩn đoán ban đầu dựa vào các dấu hiệu sau:
- Chóng mặt: cảm giác đồ vật xung quanh quay tròn. Và thường kèm theo các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật. Như buồn nôn, vã mồ hôi, cảm giác sợ ngã, đặc biệt khó chịu
- Mất thăng bằng: Mức độ có thể rất mãnh liệt khiến bệnh nhân không thể đứng được. Thường gặp trong giai đoạn đầu của hội chứng tiền đình ngoại biên. Hoặc có thể ở mức độ vừa phải. Được phát hiện thông qua các nghiệm pháp khám như: Dấu hiệu Romberg, bước đi hình sao…
- Rung giật nhãn cầu: Là một vận động tự động của cả hai nhãn cầu. Đặc trưng bởi sự xuất hiện liên tục có nhịp. Khá đều đặn và sự liên tục thay đổi hướng của sự chuyển động xen kẽ nhau…
Phương pháp cận lâm sàng
Dựa vào tình trạng bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện thêm một số kiểm tra cận lâm sàng. Để củng cố cơ sở chẩn đoán bệnh:
- Các xét nghiệm cơ bản
- XQ cột sống cổ đánh giá hẹp khe khớp
- Siêu âm hệ mạch cảnh đốt sống: xác định mảng xơ vữa, bóc tách động mạch gây hẹp mạch, tắc mạch…
- Chụp CT-Scanner sọ não, MRI sọ não tìm các tổn thương như: U góc cầu tiểu não, TBMM não…
- Đo chức năng tiền đình bằng Ảnh động nhãn đồ (VNG)
Một số biến chứng nguy hiểm
Bệnh dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm như:
Người bệnh dễ trầm cảm
Căn bệnh trầm cảm đang ngày càng phổ biến. Một trong những nguyên nhân chính là do khi mắc phải, đa số người bệnh bị hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn. Không thể đứng vững và sinh hoạt khó khăn. Điều này khiến họ cảm thấy mệt mỏi, chán nản, lạc lõng.
Người bệnh dễ bị té ngã
Khi cơn đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng khi bệnh tái phát đột ngột. Nhất là lúc thức dậy vào buổi đêm, đang điều khiển phương tiện giao thông hoặc làm việc trên cao. Có thể khiến họ gây ra tai nạn nguy hiểm cho chính bản thân và cả những người xung quanh.
Người bệnh có nguy cơ đột quỵ, tai biến
Rối loạn chức năng tiền đình khiến thông tin liên lạc được truyền đạt tới bộ não bị chậm trễ hoặc sai sót. Gây ảnh hưởng đến trí nhớ và dẫn đến một số căn bệnh như: Alzheimer, Parkinson, thiếu máu não…
Ngoài ra khi lượng oxy lên não không được cung cấp đầy đủ. Khiến cho não rơi vào tình trạng thiếu oxy. Sẽ khiến vùng não bộ ngừng hoạt động. Từ đó dẫn đến bệnh thiếu máu lên não, tai biến mạch máu não và u não. Nghiêm trọng nhất là đột quỵ khiến người bệnh phải nằm liệt giường và thậm chí là tử vong.
Do đó khi gặp phải các triệu chứng của bệnh. Bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán cụ thể và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Phương pháp điều trị hội chứng rối loạn tiền đình bằng Tây y
- Bổ sung viên sắt dạng uống: Áp dụng với các trường hợp người bị do thiếu máu não, thiếu máu, thiếu sắt. Tình trạng thiếu máu lên não chỉ là một trong những nguyên nhân gây bệnh. Do đó, người bệnh không nên tự ý sử dụng các sản phẩm hoạt huyết não. Nếu chưa được bác sĩ thăm khám và chỉ định. Điều trị không đúng cách hay dùng thuốc trị không đúng bệnh. Sẽ gây lãng phí tiền bạc, công sức, thời gian. Trong khi tình trạng bệnh có thể trở nên nặng hơn và dẫn đến nhiều biến chứng khó lường
- Phục hồi chức năng: Các bài tập rèn luyện não bộ, kích thích sự vận động, nhạy bén của hệ thống tiền đình. Có hiệu quả rất lớn trong phục hồi chức năng cho bộ phần đầu, cơ thể, thị giác
- Tập luyện thể thao: Tập luyện ở mức độ phù hợp với tình trạng sức khỏe sẽ giúp người bệnh tăng cường sức khỏe. Và hỗ trợ phục hồi hệ thống tiền đình một cách nhanh chóng
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Đây được coi là “chìa khóa vàng” trong việc cải thiện sức khỏe đáng kể cho người bệnh. Và hạn chế các triệu chứng
- Sử dụng thuốc kê toa: Tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý của mỗi người. Bác sĩ sẽ đưa ra phương án phù hợp về thời gian, liều lượng dùng thuốc
- Phẫu thuật: Đây là giải pháp cuối cùng nếu như các biện pháp điều trị trên không có hiệu quả
Thời gian điều trị bệnh hoàn toàn phụ thuộc vào phân loại, mức độ bệnh, khả năng đáp ứng với các biện pháp điều trị. Có thể phục hồi chỉ trong một hai ngày hoặc kéo dài vài tháng. Do đó khi phát hiện các triệu chứng kể trên. Người bệnh cần thăm khám sớm để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.
Điều trị bằng phương pháp Đông y
Điều trị bằng thuốc: Sau khi thăm khám, thầy thuốc sẽ chẩn đoán và cho thuốc điều trị cụ thể cho từng bệnh nhân. Các bài thuốc thường dùng có tác dụng bổ khí sinh huyết và dưỡng tâm an thần, bổ thận tráng dương, tư âm dưỡng huyết…
Phương pháp không dùng thuốc: Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, dưỡng sinh.
Kết hợp giữa thuốc và các phương pháp hỗ trợ
- Ngâm chân bằng nước nóng
- Day ấn huyệt: Dùng tay ấn vào các huyệt ấn đường (giữa 2 lông mày), Nhân Trung ( điểm giữa môi trên), nội quan ( điểm giữa cổ lòng bàn tay đo lên 2,5 cm , tam âm giao… mỗi huyệt . Cách này có tác dụng trên hệ tim mạch và Thần kinh, thông kinh mạch, giảm ngay triệu chứng bị hoa mắt chóng mặt.
- Áp dụng vài động tác Yogatrong bài tập Suối Nguồn Tươi Trẻ giúp lưu thông máu về não nhiều.
Mỗi khi bị chóng mặt, nặng đầu. Dùng tay tự xoa bóp vùng trán, sau gáy, hai bên ổ mắt và vùng đỉnh đầu từ 10 – 20 phút. Làm vậy sẽ giảm ngay triệu chứng và phòng chống rối loạn tiền đình.
Cách phòng tránh hội chứng rối loạn tiền đình
Đây là căn bệnh phổ biến, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể phòng tránh bằng những cách đơn giản sau:
- Luyện tập thể dục đều đặn và hợp lý
- Giảm căng thẳng lo lắng
- Tránh đọc sách báo khi ngồi ô tô nên ngồi hoặc nằm ngay xuống khi thấy chóng mặt
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày
- không sử dụng chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá…
- Đối với những người bị đau tiền đình, cần thận trọng khi hoạt động vùng đầu cổ.
- Không nên quay cổ đột ngột hoặc thay đổi tư thế đứng lên ngồi xuống quá nhanh
- Khi có dấu hiệu của bệnh, nên đi khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.
Chăm sóc bệnh nhân đúng phương pháp
Chú trọng về chế độ dinh dưỡng
Người bệnh nên hạn chế ăn các thực phẩm giàu chất béo như mỡ động vật (lợn, bò…), kem sữa bò,… Vì sử dụng quá nhiều chất béo có thể khiến cholesterol trong máu tăng cao. Ảnh hưởng đến quá trình điều trị. Ngoài ra, những đồ uống có chứa chất kích thích như cafein sẽ làm tăng thêm triệu chứng ù tai ở người bệnh. Và rượu, bia cũng sẽ tác động lên hệ thần kinh gây ra các cơn đau đầu, làm giảm hiệu quả điều trị bệnh.
Bên cạnh đó, một số thực phẩm có thể đem đến công dụng “kỳ diệu” cho bệnh nhân. Như thực phẩm giàu chất sắt như rau quả tươi và thịt. Thực phẩm giàu magie như các loại đậu, rau lá xanh. Thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như niacin, kali và vitamin B.
Cần bổ sung đủ nước hàng ngày
Mỗi ngày người bệnh nên uống khoảng 1,5 – 2 lít nước. Để cơ thể được cung cấp đủ nước cho các quá trình trao đổi chất và các hoạt động của cơ thể được diễn ra hiệu quả. Đồng thời cũng có thể cho người bệnh uống thêm các loại nước ép hoa quả, sinh tố.
Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên
Thường xuyên tập thể dục rất quan trọng. Nhất là vùng đầu, cổ gáy, tập đẩy hơi vào hai tai. Bằng cách dùng hai bàn tay áp vào hai bên tai mỗi ngày 50-100 lần. Các bài tập riêng dành riêng cho các bộ phận này. Sẽ hỗ trợ làm giảm thiểu những triệu chứng khó chịu của bệnh. Giúp người bệnh duy trì sức khỏe.
Người bệnh cần hạn chế bị stress căng thẳng
Stress, căng thẳng sẽ khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn. Chính vì vậy cần tạo tâm lý vui vẻ thoải mái, tránh căng thẳng. Không nên ngồi lâu một chỗ, trước máy vi tính, trong phòng lạnh.
Lên lịch khám sức khỏe định kỳ
Bệnh nhân cần kiểm tra sức khỏe định kỳ. Để phát hiện và can thiệp kịp thời ngay khi thấy xuất hiện dấu hiệu của bệnh rối loạn chức năng tiền đình. Để giúp phòng ngừa những bệnh lý nặng như tai biến mạch não, u não…
Các câu hỏi thường gặp của hội chứng rối loạn tiền đình
Người bị rối loạn tiền đình nên nằm gối cao hay thấp?
Người mắc bệnh cần thay đổi một số thói quen không tốt. Trong đó cần chú ý không nên để gối cao khi nằm ngủ. Gối để ở độ cao vừa phải sẽ giúp tuần hoàn máu tốt hơn. Từ đó có thể ngăn chặn các triệu chứng bệnh xảy ra cũng như các biến chứng nguy hiểm khác.
Rối loạn tiền đình nên đến khám ở khoa nào?
Hội chứng tiền đình là bệnh lý thuộc nhóm bệnh thần kinh. Vì thế khi phát hiện các dấu hiệu mắc bệnh, bạn có thể đến thăm khám và điều trị tại chuyên khoa thần kinh của các cơ sở y tế uy tín. Trường hợp nếu phát hiện tiền đình gây ra bởi bệnh Tai mũi họng nào đó. Bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh điều trị kết hợp với chuyên khoa Tai mũi họng.
Bệnh nhân rối loạn tiền đình có truyền nước được không?
Đối với bệnh nhân mắc bệnh tiền đình, nếu cơ thể rơi vào tình trạng mất nước sẽ rất nguy hiểm. Do đó, trong giai đoạn cấp, khi bệnh nhân đang chóng mặt, nôn mửa, mất thăng bằng tư thế có thể bù nước điện giải qua đường truyền.
Nam giới có bị rối loạn tiền đình không?
Đa số nam giới thường phải chịu áp lực cao về công việc, cuộc sống, tâm lý trụ cột gia đình. Dễ dẫn đến trạng thái căng thẳng, stress, lo âu quá mức. Làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, nam giới thường chủ quan và ít quan tâm đến sức khỏe. Nên thường xem nhẹ và bỏ qua những triệu chứng “sớm” của bệnh rối loạn chức năng cơ quan tiền đình như: Hoa mắt, chóng mặt, đau đầu…
Người mắc rối loạn tiền đình có nên uống cà phê không?
Cũng giống như nhiều chất kích thích khác, lượng chất caffeine có trong cà phê không chỉ có tính gây nghiện. Mà còn gây mất cân bằng nước điện giải trong cơ thể. Gây chóng mặt và chứng Migraine đau đầu nguyên phát. Xuất hiện thành đợt, triệu chứng thường kéo dài từ 4 đến 72 giờ và có thể trầm trọng.
Rối loạn tiền đình có được điều trị dứt điểm được không?
Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Như: loại bệnh, mức độ bệnh, thời gian phát hiện, phương pháp điều trị… Bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi, không tái phát. Nếu người bệnh điều trị đúng và đủ liệu trình theo chỉ định. Do đó, để điều trị triệt để, trước tiên bệnh nhân cần đến đúng chuyên khoa. Xác định đúng nguyên nhân để có phương án điều trị phù hợp.
